Platin còn có tên gọi là bạch kim (vàng trắng). Cuối thế kỷ 20,
platin quý hơn vàng, những đồ trang sức bằng vàng có lẫn platin còn giá
trị hơn vàng nguyên chất.




Platin còn có tên gọi là bạch kim (vàng trắng). Giống như vàng ở
chỗ, người ta chỉ tìm thấy nó ở dạng tự sinh lẫn với vàng. Platin rất
nặng, không bị oxi hóa nhưng khác vàng ở chỗ nó có màu trắng.
Platin được tìm thấy từ bao giờ? Thật khó mà trả lời chính xác, khảo
cổ đã tìm thấy một cái hộp bằng plantin trong mộ của Nữ hoàng
Sapenapit thế kỷ 7 trước công nguyên. Những người dân thời cổ Hy Lạp và
Rôma có nhắc đến một loại hợp kim mà sau này một số nhà khoa học cho
rằng đó là hợp kim của platin, nhưng nhiều nhà khoa học khác tin tưởng
rằng đó là hợp kim của vàng và bạc.
Cái gì đã cản trở làm cho platin “thua kém” vàng một thời gian dài?
Đó là do nhiệt độ nóng chảy cao của nó (1.7690C). Trong thế kỷ 16 và
17, những người thực dân Tây Ban Nha đã chở không biết cơ man nào là
vàng, bạc châu báu từ châu Mỹ về nước. Một lần, khi đi dọc theo một con
sông ở Côlômbia họ tìm thấy vàng và những hạt kim loại màu trắng rất
nặng. Vì không có cách nào để làm nóng chảy được thứ kim loại này nên
những người Tây Ban Nha thấy nó là vô tích sự, chỉ tổ gây khó khăn cho
việc tinh chế vàng, do đó họ đặt tên cho kim loại này là platin, nghĩa
là “bạc xấu”.
Mặc dầu vậy, họ cũng mang về Tây Ban Nha và bán platin với giá rất
rẻ so với bạc. Nhưng những người thợ kim hoàn nước này không phải tay
vừa. Họ tìm ra bí mật có thể nấu chảy lẫn platin và vàng. Thế là xuất
hiện những đồ trang sức “dởm” và những đồng bạc giả. Vua Tây Ban Nha
biết được bèn ra lệnh cấm nhập platin và đem đổ tất cả kho dự trữ
platin xuống biển và sông sâu.
Về phương diện khoa học, từ năm 1557 nhà khoa học Italia Scaligơ (G.
Scaliger) đã mô tả thứ kim loại trắng tìm thấy ở Nam Mỹ. Hai thế kỷ
trôi qua, Viện Hàn lâm Khoa học Pari gửi một đoàn thám hiểu sang các
thuộc địa Tây Ban Nha, khi về nước, một viên trung úy trẻ người Tây Ban
Nha có tên Ungioa trong đoàn thám hiểu đã viết một cuốn sách “Bản
tường trình lịch sử về chuyến đi Nam Mỹ” và in tại Madrit năm 1748.
Trong sách nói rằng có một mỏ vàng phải bỏ không khai thác vì trong
quặng có chứa hàm lượng platain cao.
Hai năm sau một số nhà khoa học Anh, trong đó có Oatxơn đã nghiên
cứu và mô tả tỉ mỉ kim loại mới này. Tháng 11 năm 1750, Oatxơn đã công
bố về sự tìm ra một kim loại mà ông gọi là “Platin – del – pinto”. Công
trình này đã gây được sự chú ý của nhiều nhà khoa học. Đến năm 1752,
nhà hóa học Thụy Sĩ Sephtơ (H. Scheffer) công bố một báo cáo chi tiết
về platin. Sau đó nhiều bài báo tương tự xuất hiện. Đến năm 1772,
Sickinghen nghiên cứu tỉ mỉ những tính chất của platin và hợp kim của
nó với vàng và bạc. Ông cũng nghiên cứu tính tan của platin trong nước
cường toan. Đặc biệt ông đã dùng amoniclorua để kết tủa platin trong
dung dịch. Đáng tiếc những kết quả này mãi 10 năm sau mới được công bố.
Tóm lại, nên đặt năm nào là năm tìm ra platin? 1748? 1750? Và ai đã
xứng đáng là tác giả tìm ra kim loại quý này. Đó là vấn đề còn gặp phải
nhiều tranh luận bàn cãi.
Vàng, bạc là bạn lâu đời của loài người nhưng platin (cũng như những
nguyên tố thuộc họ platin) cũng là bạn của nền văn minh nhân loại.
Platin bị chê oan là “dởm”, của “giả” vì nền văn minh của thế kỷ 16
và 17 chưa đủ để thấy được giá trị của platin.Cuối thế kỷ 20, platin
quý hơn vàng, những đồ trang sức bằng vàng có lẫn platin còn giá trị
hơn vàng nguyên chất.
[You must be registered and logged in to see this link.]Đồng
tiền làm bằng platin ngày nay là của hiếm trong những viện bảo tàng
thế giới.Platin có nhiệt độ nóng chảy cao, lại có độ bền hóa học cao
hơn cả vàng nên nó được dùng làm chén nung trong các phòng thí nghiệm
hiện đại. Hợp kim gồm platin và radi (dòng họ platin) được dùng làm
nhiệt kế nhiệt điện để do nhiệt độ cao (đến 1.600°C).
Mẫu đơn vị khối lượng (kg) và đơn vị chiều dài (m) của thế giới ngày
nay làm bằng platin và irindi.Ngoài ra, platin còn là cất xúc tác cực
tốt cho nhiều phản ứng trong hóa học hữu cơ và vô cơ.

(Theo tạp chí: Hóa học & Ứng dụng)