Tuy rằng nhiều nhà hóa học tiên phong từ thời cổ Hy Lạp, cổ Ai Cập
đến thời kì A rập, Ba Tư có đóng góp cơ bản cho ngành nhưng ông Antoine
Lavoisier mới được xem là người khai sinh hóa học hiện đại.




Người Hồi giáo thuộc khu vực A rập đã dịch nhiều công trình cổ Hy lạp
sang tiếng A rập, họ cũng thử nghiệm một số ý tưởng theo phương pháp
khoa học. Dù đã biết là phương pháp khoa học hiện đại được phát triển
dần dần và tương đối chậm nhưng vài nhà hóa học Hồi giáo như ông Jabir
ibn Hayyan (ở châu Âu gọi là ông “Geber”), đã bắt đầu sử dụng phương
pháp khoa học trong hóa học từ thế kỉ thứ 9, và ông được đa số xem là
“ông tổ ngành hóa học”. ^[Ông đưa ra cách
tiếp cận có hệ thống dựa trên thực nghiệm trong quá trình nghiên cứu
khoa học, và sáng tạo ra nồi chưng cất, phân tích thành phần hóa học
nhiều chất, phân biệt kiềm và axit, bào chế nhiều loại thuốc.


Nhiều nhà hóa học Hồi giáo khác cũng có ảnh hưởng quan trọng, như
Ja'far al-Sadiq, Alkindus, Abū al-Rayhān al-Bīrūnī, Avicenna cũng như
Ibn Khaldun đều phản bác thuật giả kim và lý luận kiểu "hòn đá của
triết gia" về sự chuyển đổi của kim loại; còn Tusi đưa ra định luật bảo
toàn khối lượng ở dạng sơ khai khi ông cho rằng vật chất chỉ thay đổi
trạng thái chứ không biến mất. Ông Rhazes là người đầu tiên bác bỏ
thuyết của Aristotle về bốn nguyên tố vật chất cơ bản, cũng là một
trong những người đặt nền tảng cho hóa học hiện đại qua việc sử dụng
phòng thí nghiệm kiểu như ngày nay, thậm chí ông đã tạo ra hơn 20 dụng
cụ thí nghiệm mà phần nhiều vẫn còn được dùng đến giờ.Từ khi nhiều tác phẩm giả kim thuật từ thế giới A rập được dịch
sang tiếng Latin một số nhà giả kim nghiêm túc ở châu Âu đã theo đuổi
môn này có định hướng và ngày càng làm tốt hơn. Như ông Paracelsus
(1493-1541) đã bác bỏ thuyết bốn nguyên tố của Aristotle và chỉ bằng
kiến thức về hóa chất và thuốc của mình đã tạo ra một môn kết hợp giả
kim và khoa học, dù ông chưa làm cho những thí nghiệm của bản thân có
tính khoa học đầy đủ hơn. Lý thuyết mở rộng của ông chỉ ra cách tạo
chất mới từ thủy ngân và lưu huỳnh mà ông gọi là "dầu lưu huỳnh". Có lẽ
đây chính là chất dimethyl ether ngày nay, vốn chẳng có thủy ngân lẫn
lưu huỳnh.
[You must be registered and logged in to see this link.]

Những cố gắng cải tiến phương pháp lọc tách quặng lấy kim loại là
nguồn thông tin quan trọng với nhiều nhà hóa học tiên phong, chẳng hạn
ông Georg Agricola (1494–1555) có tác phẩm kinh điển De re metallica ấn
hành năm 1556 bàn về vấn đề này. Ông đã lược bỏ những yếu tố kì bí
trong ngành và đưa ra nền tảng thực hành để người khác có thể làm theo.
Tác phẩm này đề cập nhiều loại lò nấu quặng, tạo ra sự quan tâm nghiên
cứu về khoáng chất cũng như hợp chất của chúng.
Năm 1605 ông Francis Bacon công bố tác phẩm The Proficience and Advancement of Learning được coi là mở đầu cho lý thuyết về phương pháp khoa học. ^[20] Năm 1615 Jean Beguin công bố tác phẩm Tyrocinium Chymicum là giáo trình hóa học thuộc loại đầu tiên có nêu ra khái niệm phản ứng hóa học.
Ông Robert Boyle (1627–1691) được xem là người xác lập lại phương
pháp có tính khoa học cho ngành giả kim, đồng thời làm cho ngành hóa học
không chỉ dừng ở thuật giả kim nữa mà tách biệt ra và phát triển mạnh
thêm. Ông theo nguyên tử luận nhưng thích gọi “nguyên tử” là corpuscle thay cho atoms.
Ông nhận định rằng ở mức độ nhỏ nhất của vật chất là nguyên tử thì
tính chất của chúng được duy trì chứ không biến đổi. Ông còn phát minh
ra định luật Boyle, viết tác phẩm kinh điển The Sceptical Chymist có bàn đến thuyết nguyên tử của vật chất.



Robert Boyle (1627–1691)
Năm 1754 Joseph Black tách được khí carbon dioxide mà ông gọi là
“không khí cô đặc”. Carl Wilhelm Scheele và Joseph Priestly độc lập
nhau tìm ra khí ôxi mà họ gọi là “khí cháy”. Joseph Proust đưa ra định
luật xác nhận các nguyên tố kết hợp nhau theo một tỉ lệ nguyên làm
thành hợp chất. Năm 1800 ông Alessandro Volta là người đầu tiên chế ra
pin và thiết lập quy tắc cho môn điện hóa học. Năm 1803 John Dalton nêu
định luật Dalton mô tả quan hệ giữa các thành phần trong một hỗn hợp
khí cùng ảnh hưởng của áp suất từng loại lên tổng thể hỗn hợp. Ở Nga,
ông Mikhail Lomonosov là người khai mở ngành hóa học đồng thời bác bỏ
lý thuyết quá trình cháy và nêu ra thuyết động học chất khí. Ông xem
nhiệt là một loại chuyển động, đề xuất ý tưởng về định luật bảo toàn
vật chất.