Ozone và sức khỏe con người

Ozone được nhà hóa học người Hà Lan Martinus van Marum phát hiện ra vào năm 1785 và được nhà hóa học người Đức Christian Friedrich Schönbein, đặt tên là ozone vào năm 1840. Theo tiếng Hy Lạp, ozone có nghĩa là mùi hôi.
Khí oxy mà chúng ta hít từ không khí và khí ozone rất gần gũi nhau vì đều được cấu thành từ nguyên tử oxy. Hai nguyên tử oxy kết hợp với nhau sẽ tạo thành O2 - oxy rất cần cho sự sống của muôn vật, còn khi ba nguyên tử oxy kết hợp với nhau sẽ tạo thành O3 - ozone.
Ozone là chất khí không màu, ở nồng độ thấp không có mùi, nhưng ở nồng độ cao có mùi hôi. Do cấu trúc hóa học có ba nguyên tử oxy nên ozone là loại khí gây phản ứng oxy hóa rất mạnh, có khả năng tiêu hủy hầu hết những chất hữu cơ.
Cần phân biệt lớp ozone bảo vệ Trái đất và sự ô nhiễm ozone. Lớp ozone trong khí quyển có nhiều nhất ở tầng bình lưu, cách mặt đất khoảng 10-50km, có tác dụng lọc các tia cực tím của Mặt trời, làm giảm phóng xạ và bảo vệ sự sống trên Trái đất. Trong khi đó, ở mặt đất, ô nhiễm ozone (nồng độ cao ozone trong không khí) có thể gây hại cho sức khỏe con người.
Ô nhiễm ozone
Ô nhiễm ozone thường xảy ra ở các thành phố lớn vì ở đó mật độ lưu thông xe cộ dày đặc và công nghiệp phát triển. Ánh nắng mặt trời giữ vai trò then chốt trong việc hình thành ô nhiễm ozone, đặc biệt là những những ngày nắng gắt mùa hè. Ozone trong không khí được sinh ra là do phản ứng của ánh nắng mặt trời với hai chất ô nhiễm chính yếu là hydrocarbon và nitrogen oxide. Hai chất này được sinh ra từ khói thải của xe cộ và từ các nhà máy. Khi nhiệt độ tăng cao và có ít gió, ozone trong không khí có thể đạt được nồng độ gây nguy hại cho sức khỏe con người và sinh vật.

ozone-pollution-smog.jpg
Ô nhiễm ozone và sức khỏe con người
Khi ozone tiếp xúc với mô phổi, nó tấn công và làm tổn thương các tế bào biểu mô lót của đường dẫn khí, gây viêm các tế bào, làm chúng ta ho, ngứa họng, thấy khó chịu trong lồng ngực, đồng thời làm giảm chức năng phổi, khiến ta không thể thở sâu như bình thường. Vì vậy, ô nhiễm ozone có thể làm cho bệnh hen suyễn, khí phế thủng, viêm phế quản mạn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nặng lên và làm giảm khả năng của cơ thể chống lại vi sinh vật xâm nhập vào hệ hô hấp.
Ozone có thể kích ứng phế quản nhạy cảm sẵn có ở một số người bị hen suyễn. Ô nhiễm ozone sẽ kích hoạt cơn hen suyễn tính, do đó phòng khám hen suyễn thường đông bệnh nhân trong những ngày ô nhiễm ozone nhiều. Ngoài việc trực tiếp gây kích ứng phế quản, ozone còn làm cho người bệnh dễ nhạy cảm hơn với các dị ứng nguyên như mạt nhà, phấn hoa, nấm mốc, lông vật nuôi…
Với những bệnh nhân bị rung nhĩ (một dạng rối loạn nhịp tim thường gặp hơn ở người lớn tuổi), nguy cơ tử vong tăng cao hơn trong những ngày ô nhiễm ozone nhiều.
Ai dễ bị ảnh hưởng bởi sự ô nhiễm ozone?
Nếu nồng độ ozone tăng cao thì nó ảnh hưởng đến mọi người, đặc biệt là nhóm người đặc biệt nhạy cảm với ozone. Thứ nhất là trẻ em vì đường dẫn khí ở trẻ em chưa phát triển một cách đầy đủ. Thứ hai là những người hoạt động thể lực ngoài trời vì họ thường phải hít thở nhanh hơn và sâu hơn nên lượng ozone đi vào phổi nhiều hơn. Thứ ba là những người bị bệnh đường hô hấp.
Ngoài ra, người càng lớn tuổi càng dễ nhạy cảm hơn với ô nhiễm ozone và các cụ bà dễ bị tổn thương hơn so với các cụ ông.

Làm gì khi nồng độ ozone tăng cao?
Cần làm theo những hướng dẫn sau đây trong những ngày ô nhiễm ozone nhiều, nhất là những ai dễ bị nhạy cảm với ozone.

* Thời gian ở trong nhà càng nhiều càng tốt.
* Chỉ nên hoạt động ngoài trời lúc sáng sớm hoặc sau khi Mặt trời lặn.
* Tránh những nơi có mật độ giao thông cao.
* Sử dụng phương tiện giao thông công cộng để góp phần làm giảm ô nhiễm ozone.
* Tránh dùng những thiết bị sử dụng nguyên liệu là dầu gasoline.